Berg Ida in Turkije

Het was vandaag weer hommeles in Griekenland. Een groep van tientallen gemaskerde mensen bestormde in het noordelijk gelegen Chalkidiki het terrein van een goudmijn en richtte met brandbommen en ander materiaal behoorlijk wat schade aan. De volkswoede kwam niet uit de lucht vallen, want al tijden wordt er in de streek hevig geprotesteerd tegen de (her)opening van deze grote goudmijn, Kouries genaamd, die zal worden geëxploiteerd door Hellas Gold waarvan 95% in bezit is van de Canadese firma Eldorado Gold en 5% van de Griekse firma Aktor.

De actievoerders hebben het idee dat dankzij de crisis politici Griekenland in de uitverkoop hebben gegooid en dat controversiële projecten zoals mijnbouw nu de kans krijgen om uitgevoerd te worden. Eldorado Gold bijvoorbeeld opereert voornamelijk in het buitenland, in derdewereldlanden welteverstaan, waar regeringen een oogje toeknijpen betreffende de vervuiling en mensen dankzij de armoede dankbaar zijn voor de werkverschaffing. Tja, en helaas, Griekenland, dat zuidelijke deel van Europa, is nu ook een derdewereldland geworden.

Goudwinning kent veel nadelen. Het tast niet alleen gebieden aan die hiervoor moeten worden ontbost, maar aan gouddelving komen giftige stoffen zoals kwik, cyanide en zware metalen te pas, en wanneer deze stoffen in de lucht of in het grondwater komen, kan dat gevaar voor zowel de natuur als de mens opleveren. Bovendien worden dit soort mijnen maar een aantal jaren geëxploiteerd, waarna de overhoop gehaalde grond en de bewoners van de omliggende omgeving aan hun lot wordt overgelaten met een vervuilde streek.

Hetzelfde liedje voor Lesvos. Alleen wordt het westen van het eiland ‘slechts’ bedreigd door een Spaans windmolenpark, dat weliswaar de natuur zwaar zal aantasten, maar dat niet met gevaarlijke stoffen jongleert. Het Gouden Gevaar komt echter van de overkant. Turkije is marktleider in Europa op het gebied van goudwinning. De meeste Turkse goudmijnen liggen in het westen van het land. De Pergama-Ovacik Goudmijn ligt niet zo heel dichtbij Lesvos, maar vorig jaar protesteerden de inwoners van het kleine dorp Zeytinli tegen de komst van verschillende bedrijven die de Berg Kaz willen uitkammen op zoek naar goud.

Ik kijk uit op deze hoge top in Turkije, ook wel de Berg Ida genoemd, die ’s winters vaak bedekt is met een mooie laag kraakheldere sneeuw. Er wordt gezegd dat de Olympische Goden de berg als uitkijkpost gebruikten om de Trojaanse oorlog te volgen. De hellingen van de Berg Ida lopen uit tot in de Golf van Edremit, dat tegenover Noord-Lesvos ligt, en de regio wordt ook wel de Olijven-rivièra genoemd. Net zoals Lesvos, leeft een groot deel van zijn bewoners van de olijventeelt, en die zijn helemaal niet blij met de vervuilende goudindustrie.

Het heeft de laatste tijd erg veel geregend op het eiland en overal zoeken rivieren en stroompjes hun weg naar zee. Niet al het water stroomt van de bergen. Op vlakke weides zie je ook water opwellen: het eiland is deze dagen vergeven van honderden waterbronnen, waarvan de meeste alleen in werking treden wanneer de hemel echt veel water naar beneden heeft laten plenzen, zoals deze winter, en op de vreemdste plekken zul je nog dagenlang niet zonder rubber laarzen kunnen lopen, wil je je voeten droog houden.

Water kan als het ware omhoog worden gestuwd vanuit een onderliggend waterbassin en hoe voller dat bassin is, hoe meer water er spontaan naar boven wordt geduwd. Nu wil het geval dat de bronnen van Lesvos via deze ondergrondse bassins in contact staan met de bronnen die ook rijkelijk vloeien op de Berg Ida (ik zie het een beetje zoals communicerende vaten) en hier ruikt u al onraad: wanneer het grondwater in Turkije gaat worden vervuild door de goudindustrie, kan ook het water op Lesvos worden vervuild. Heb ik het mis met deze communicerende vaten-theorie, dan bestaat er nog altijd de kans dat de zee tussen Turkije en Lesvos behoorlijk kan worden vervuild door al die ongezonde stoffen die nodig zijn om het goud te laten blinken.

Vroeger waren er op Lesvos ook mijnactiviteiten, zoals in de regio Molyvos, waar zilver, zink en koper werd gewonnen. In de Byzantijnse tijd werd zelfs een beetje goud gewonnen. Wanneer de Berg Ida vol met goud zit, zou er op Lesvos ook goud te vinden moeten zijn (of maak ik nu slapende honden wakker?).

Ik wil geen nieuwe goudkoorts ontketenen, maar een vriend kwam laatst met een bizarre vondst. Hij vond twee klompjes goud in zijn houtkachel. De vraag is natuurlijk hoe dat goud in de kachel kwam: komt er goud met het water naar boven en raken er kleine klompjes verstrikt in boomwortels die in de kachel eindigen, of heeft iemand bij de olijvenoogst zijn gouden armband of ketting verloren, die is vast komen te zitten in het hout, dat in de kachel werd omgesmolten tot twee klompjes goud? Fascinerende vraag, temeer daar ik nog over iemand anders hoorde, die een klein klompje goud in zijn kachel vond.

Kijk, misschien hebben we die goudmijnvervuilers helemaal niet nodig om het goud te vinden, maar doen de bomen het werk om dit edele metaal stukje voor stukje naar boven te halen. Maar dan is het wel zaak om wanneer het hout is verbrand, de as na te pluizen! Dus fortuinjagers, opgelet: goud komt niet alleen uit de mijnen, maar ook uit de houtkachel!