Volgens wetenschappers is de druivencultuur zo’n acht- à negenduizend jaar geleden begonnen in het Midden-Oosten. Een Griekse mythe vertelt dat de god Dionysos zijn goede vriend Ampelos in de eerste wijnrank veranderde, nadat deze jongeling de maangodin Selene had beledigd en door een stier werd vertrapt. Sindsdien is de druif niet meer weg te denken uit de wereld. Eind negentiende eeuw echter maakte de insectenplaag phylloxera korte metten met het grootste deel van de wijnstokken in Europa en ook op Lesvos. Maar de druif is inmiddels allang weer terug in het landschap. 

Lesvos was – tot de druivenziekte toesloeg – een beroemd wijneiland. Reeds vanaf de oudheid werd Mytileense wijn (toen heette het eiland nog gewoon naar de hoofdstad Mytilini) geroemd en geprezen, zoals door Homeros die vond dat wijn van Lesvos met geen andere was te vergelijken. Een van de broers van Sappho schijnt een wijnhandelaar te zijn geweest, die onder andere zaken met Egypte deed. Ook de Romeinen waren verzot op Mytileense wijn, net zoals later de dames en eunuchen in de Ottomaanse harems. 

Denk niet dat we wat missen aan de fameuze wijn uit de oudheid: die was veelal zoet, werd tijdens het ontbijt onverdund gedronken met wat brood erbij, maar later op de dag vermengd met water of zeewater, met geraspte kaas of meel. Zelfs ander fruit zoals vijgen, granaatappels, kweeperen of appels werd omgetoverd in wijn. 

Er wordt gezegd dat de beroemde, droge, zware Pramnios wijn – nu bekend als officiële, lokale wijn van Ikaria – zijn oorsprong op Lesvos had. De druiven werden goed rijp geplukt, waarna ze in hoge containers werden gestapeld. En dan maar lekker lui achterover leunen: door de zwaartekracht liep de dikke wijn er vanzelf onderuit. 

In de vierde eeuw v.Chr. was het ritueel van wijn maken op Lesvos al iets ingewikkelder: na 14 september begonnen families onder luid gezang en geklets met de druivenpluk, in de volle zon. En wanneer de hitte even te veel werd, nam men een duik in zee, allen in hun nakie, mannen en vrouwen gescheiden. De druiven werden eerst enkele dagen in de zon gelegd om te drogen, waarna de most eruit werd geperst door stampende jongensvoetjes en in kleine containers gedaan waar het kon gisten. 

Wijn uit Mithymna (Molyvos) werd vergeleken met de nectar van de Olympische goden. Op een dag vonden vissers uit dit stadje een houten kop in hun netten. De plaatselijke priester meende hierin Dionysos te herkennen, waarop het stadje het houten hoofd ging aanbidden. Ook liet men munten slaan met afbeeldingen van druiventrossen en Dionysos. Het gaf de wijn van Mithymna vast een vrolijke dronk: Dionysos was tenslotte de god van wijn en feesten. 

Dionysos werd op een dag ontvoerd door zeerovers die dachten dat hij een rijke prins was. Ze bonden hem vast, maar de touwen wilden niet blijven zitten. Een roeier zei tegen de kapitein dat het misschien een god was en ze hem vrij moesten laten, maar de kapitein wilde dat niet geloven. Toen schoten er wijnranken tevoorschijn die de masten beklommen, er begonnen golven wijn over het dek te stromen en Dionysos veranderde in een grommende leeuw. Ook andere wilde dieren verschenen op het schip en dreven de kapitein en bemanning in een hoek bijeen. Toen Dionysos zich op de kapitein wilde werpen dook iedereen in zee. Daar veranderden ze in dolfijnen. Behalve die ene roeier die aardig was geweest tegen Dionysos: hij werd gespaard.

Ik moet regelmatig aan dit verhaal denken wanneer de herfst op het punt staat aan te treden. Dan kun je op Lesvos bomen vol druiventrossen tegenkomen, alsof Dionysos de druivenplanten vrij spel heeft gegeven, net zoals op de piratenboot. Wijnranken woekeren vrij en blij rond, hoog opklimmend in bomen voor een beter uitzicht, en hekwerken omarmend voor een beter houvast voor de zware trossen. Het is duidelijk dat Dionysos het eiland niet heeft verlaten. 

Lesvos is echter nooit een party-eiland geworden, zoals sommige andere eilanden, en ik vraag me af of Dionysos het comazuipen zou hebben goedgekeurd. Dat nare verschijnsel is vast aan een andere god toe te schrijven.

Naast de bekende ouzoproductie wordt er weer wijn gemaakt op Lesvos: Methymnaeos in Chidira (red, white en orange), Oinoforos in Mytilini (Makara, Daphnis & Chloë) en Weingut Axel Schmitt in Erèsos (Eressoinos). De wijnen van Lesvos behoren (helaas) niet meer tot de top van Griekse wijnen, maar ze smaken lekker genoeg om er de goden feestelijk mee te laten dineren.