Gelukkig heb ik vrienden die zelf groenten verbouwen. Ik klop elke week aan hun deur om om tomaten te bedelen. Ik krijg geen genoeg van tomaten, vooral als ze goed rijp en sappig zijn. Wat ze om de een of andere reden dit jaar niet allemaal zijn. In de winkels zijn ze vaak nog hard en amper rood. Óf iemand koopt de sappige, zachte tomaten allemaal weg voordat ik de winkel betreed, óf men is iets te enthousiast met tomaten plukken, zodat je ze thuis moet laten rijpen, waarbij ze lang niet zo lekker worden dan wanneer ze aan hun planten in de zon hun rode gloed perfectioneren.

Ik ben deze zomer in de ban van tomaten en kook zeeën vol tomatensaus. Weldra raakt mijn diepvriezer ermee verstopt. Ik kan het niet laten even snel een tomatensausje te maken: langzaam wat uien stoven en dan de tomaten erbij met een handjevol verse basilicum. Dat is een basis. Naar gelang mijn hoofd ernaar staat, voeg ik andere ingrediënten toe, zoals oosterse gember, Griekse yoghurt, lokale citroen, honing, majoraan, laurier en knoflook, of een zelf samengesteld boeket kruiden voor een Marokkaanse smaak om vega-couscous te maken. Je kunt eindeloos variëren en het is maar net wat je in huis of in de tuin hebt staan. Als je maar Griekse olijfolie koppelt aan tomaten, uien en wat knoflook. Uiteraard is de maag altijd veel kleiner dan de ogen en blijven er per kookbeurt een aantal bakjes met saus over die naar de diepvriezer worden verbannen, hoewel ik afgelopen winter juist heb geleerd dat koken met geconcentreerde tomatenpuree heel smakelijk is en ik dus eigenlijk helemaal geen tomaten hoef te bewaren voor de winter.

Niet eens zo lang geleden stond de tomaat bekend als oneetbaar en schadelijk. Rijke mensen werden zelfs vergiftigd, maar dat was omdat ze tomaat van tinnen borden aten en het tomatenzuur het lood uit het tin liet lekken: loodvergiftiging. In Amerika deden praatjes de ronde dat tomaten belegerd werden door giftige, duivelachtige groene wormen, net toen rond 1830 de tomaat als liefdesappel bekendheid kreeg. Pas in 1897 bracht Campbell de eerste ingeblikte tomatensoep op de markt (later werden deze blikken wereldberoemd dankzij een serie zeefdrukken van Andy Warhol) en kwam de tomatencultuur echt op gang.

De Grieken waren een stuk nuchterder. In 1827 werd op Syros het oudste en bewaarde Griekse kookboek gepubliceerd, een vertaling van een Italiaans kookboek, met twee recepten voor tomaten. Gefrituurde gouden appel (“gouden appel” is de vertaling van pomodoro: gefrituurde tomaat gevuld met stukjes flink gekruide levertjes. En Eieren in gouden appelsaus. Toen had de eerste tomatenplant al het kapucijnenklooster in Pláka in Athene bereikt (1815), maar nergens wordt vermeld dat het meer dan een sierplant was. Toch gaat het verhaal dat daar de tomaat aan zijn alles veroverende opmars door Griekenland begon. Tegenwoordig bevatten veel Griekse gerechten tomaten. Het meest smakelijke is echter een sappig rijpe tomaat uit het vuistje, met een korreltje zout en een stukje brood. 

Deze zomer ben ik dus in een serieuze tomatenjacht uitgebarsten, om mijn vrienden de lekkerste exemplaren te ontfutselen. Waarna ik me weer in een nieuw tomatensaus-kook-avontuur stort, of de tomaten een paar uur laat weken in een Franse vinaigrette alvorens ze op te dienen, of ze een dag in de zon laat bakken voor een salade met half gedroogde tomaten. Recepten te over.

Soms denk ik met weemoed terug aan Pirgi waar ik regelmatig kwam, een mastiekdorp op Chios, waar de kleine straatjes zijn versierd met elegant mozaïek en slingers vol kleine, smakelijke tomaatjes, een streekspecialiteit. Ook het vulkanische eiland Santorini kent een speciaal soort tomaten, maar ik moet er niet aan denken om me in de mallemolen van Santorinische zomers te wagen, waar er misschien wel meer toeristen dan tomaten zijn. Toch blijf ik me afvragen hoe deze tomaten smaken.

Ze doemen nog net niet massaal op in mijn dromen. Alhoewel ik wakker kan schieten met de vraag of je bieten met tomaten kunt laten trouwen. Net zoals met vijgen is dat een gewaagde combinatie die ik nog niet tot perfectie heb weten te brengen. Allerlei ingrediënten met tomaten combineren gaat trouwens op den duur vervelen. Daarom is het wijs om de smakelijkste tomatensaus te leren maken. Maar die staat of valt deze zomer helaas met de goodwill van vrienden die eersteklas tomaten kunnen leveren. Net zoals de Griekse keuken die haar beste smaken uit kersverse, rijpe ingrediënten haalt. Worden de winkels wellicht te inhalig en wordt er niet meer op kwaliteit gelet?