Toen de mens de zondvloed had overleefd, beloofde God dat de aarde nooit meer zo’n ramp zou hoeven mee te maken. Hij bezegelde deze afspraak met een regenboog en telkens wanneer dit kleurige wonder aan de hemel verschijnt, is dat een herinnering aan dit verbond, aldus Genesis in de bijbel.

Tijdens de laatste maand van het oude jaar was het een drukte van belang aan de hemel: langs zeilende en opbollende wolken die zich verdrongen om rivieren bij te vullen, terwijl de zon haar lichtende kracht gebruikte en wolkenmassa’s uiteendreef. Telkens wanneer die schitterende, loeiend hete ster had gewonnen, straalde er een regenboog aan de hemel. 

Ooit zag ik zoveel regenbogen op Madeira, dat ik dat eiland een regenboogeiland noemde. Maar na deze maand geef ik dat predicaat ook aan Lesvos. De regenbogen bleven maar stralen de afgelopen tijd. Er is een legende die zegt, dat daar waar een regenboog de aarde beroert, er een pot met goud ligt verstopt. Stel je voor dat dit waar is: dan ligt de hele Egeïsche Zee vol met schatten. 

Wie de regenboog heeft ontworpen is niet bekend. De oude Grieken zeiden dat de godin Iris deze kleurenwaaier beheert, en zo werd dit natuurverschijnsel dan ook naar haar vernoemd: Iris in oud-Grieks. In het Nieuwgrieks is het een totaal ander woord geworden: ouranio toxo. 

Iris had de functie van boodschapper, die de boog gebruikte als verbinding tussen de Olympische goden boven en de aarde vol stervelingen beneden. De oude Grieken waren het echter niet helemaal met elkaar eens hoe Iris haar koeriersfunctie volbracht. Ze klom niet alleen de regenboog op en neer, maar had ook gevleugelde sandalen die haar pijlsnel over de hele wereld brachten. Sommigen beeldden haar af met grote gouden vleugels op de rug. 

Ook schrijvers dachten verschillend over Iris’ beroep. In de meeste verhalen is Hermes de bekendste der koeriers onder de goden. Homeros echter had in de Ilias Iris als de belangrijkste boodschapper. Zij waarschuwde koning Menelaos van Sparta dat zijn vrouw Helena was ontvoerd door de Trojaanse prins Paris, en zij maande de goden van de wind om de brandstapel aan te wakkeren waarop Achilles zijn in de oorlog gesneuvelde vriend Patroklos naar de goden zond. Hermes kwam wel al voor in de Ilias, maar kreeg wat kleinere klusjes toebedeeld. Misschien was hij nog in de leer; in de Odysseus schitterde hij namelijk wél in de rol van belangrijkste boodschapper. 

Misschien was Iris niet goed genoeg in haar vak. Toen Persephone was ontvoerd door Hades en meegenomen naar het dodenrijk, was haar moeder Demeter zo ontroostbaar dat ze de aarde liet verdorren. Iris werd er door Zeus op uit gestuurd om haar over te halen deze straf op te heffen, maar ze moest onverrichterzake weer via haar regenboog naar Zeus terug klimmen. Na haar korte carrière als koerier trad Iris in dienst bij Hera, waar ze regelmatig werd ingezet voor het smerige werk. Zo vertelde Euripides, dat Iris ervoor moest zorgen dat Herakles gek werd en zijn zoons doodde.

Na de Griekse goden werden andere goden actief op aarde. Maar er bleven regenbogen verschijnen. Er kwam een hele stoet internationale wetenschappers aan te pas om dit natuurverschijnsel uit te leggen, beginnend bij Aristoteles, die de boog als een weerspiegeling van zonlicht tegen een wolk zag. Vervolgens publiceerden heel wat Arabische wetenschappers hun theorieën en berekeningen, waarna ook Descartes een duit in het zakje deed. Pas begin 20ste eeuw was de regenboog tot ieders tevredenheid verklaard.

We zouden het coronavirus als de toorn van de goden kunnen zien, als straf voor het langzaam om zeep helpen van moedertje aarde. Want dat we dat doen, is wetenschappelijk bewezen. Iris kan de regenbogen op- en afklimmen zoveel ze maar wil, met zware vermaningen aan alle sterfelijken op de wereldbol: er wordt echter niet veel geluisterd. Covid voelt bijna als een nieuwe zondvloed, maar God herinnerde ons afgelopen maand duidelijk aan ons verdrag, dankzij een veelvoud aan regenbogen. 

Er is geen wetenschappelijk bewijs, noch zijn er legendes die vertellen dat regenbogen geluk brengen, maar de meeste mensen worden wel blij wanneer er een gekleurde Iris aan de hemel verschijnt. Laten we dat als een positief teken zien.

Een regenboogrijk nieuw jaar gewenst!