Een van de kleine stadjes van Lesvos is Polichnitos. Het ligt in een interessante streek waar restanten van prehistorische dieren zijn gevonden (sommige zo groot, dat je die nu echt niet wilt tegenkomen), waar sporen van de oudste nederzetting van het eiland zijn gevonden (uit het paleolithische tijdperk) en waar stoom uit hete bronnen de gekleurde vulkanische heuvels bewolkt.

Iedereen kent wel de naam Polichnitos, én de kwekkende ooievaar die aan de rand van het dorp zijn nest pontificaal op een oude, hoge schoorsteen van de voormalige olijvenpers heeft gebouwd. Ook de omgeving is velen bekend: de uitgestrekte zandstranden van Vatera en Nifida, de hete bronnen van Polichnitos en Lisvori én het gezellige haventje van Skala Polichnitos, met even verderop scharrelende flamingo’s in de zoutpannen. Er zijn echter weinig toeristen die zich in het stadje zelf wagen, terwijl het toch al in 1979 officieel werd uitgeroepen tot een traditioneel dorp.

Er is niet veel van de geschiedenis van Polichnitos zelf terug te vinden. Rond de tijd dat de Ottomanen Lesvos in 1462 bezetten, was het in die streek behoorlijk onrustig. Het dorp ontstond waarschijnlijk in diezelfde 15de eeuw (of verkreeg zijn huidige naam), toen woeste piraten de kusten afschuimden. De bewoners van diverse nederzettingen aan zee waren het zat om toe te zien hoe telkens huis en haard in vlammen opgingen, echtgenotes en dochters als slavinnen werden gekaapt en veel mannen de dood vonden. Ze trokken de heuvels in, waar ze een nieuw leven begonnen op een plek die niet vanaf zee te zien was. Polichnitos betekent: veel nederzettingen. De bewoners van Nigida – misschien wel het huidige Nifida – vluchtten enige tijd later naar Polichnitos, maar ook naar het dorp Vrissa en het eiland Samos, waar ze een nederzetting stichtten vernoemd naar hun geliefde eiland Mytilini (vroeger – en ook tegenwoordig nog – heette Lesvos naar zijn hoofdstad). De bewoners van Vrissa waren al eerder wegens de woeste zeeduivels verhuisd van Kaap Fokas naar de huidige ligging van het dorp, dat in 2017 nagenoeg onbewoonbaar werd door een aardbeving.

Wat er op Lesvos gebeurde ten tijde van het Ottomaanse Rijk staat voor het grootste deel opgetekend in Ottomaanse boeken, zoals misschien ook wel het volgende verhaal. Ene Papadimitriou wist met een list de Ottomanen een vergunning voor een grote orthodoxe kerk in Polichnitos te ontfutselen (vergunningen kreeg men enkel voor kleine kerken), en zo kon de Agios Georgios in 1805 worden gebouwd. De Ottomanen kwamen natuurlijk achter het bedrog. De kerk mocht blijven staan (en staat er nog steeds), maar de arme Papadimitriou werd geëxecuteerd. De fraaie kerktoren ernaast verrees pas in 1892.

De 19de eeuw was alweer zo’n woelig tijdperk. In 1850 werd het eiland overvallen door een plotselinge, ijzige koude die het merendeel van de bomen deed knappen en veel vee deed sterven. Toen stonden er ruim 600 huizen in Polichnitos. In 1863 woonden er 545 Griekse en 50 Turkse families, waarvan velen het barre bestaan op het eiland opgaven, nadat in 1867 een grote aardbeving het dorp platlegde. Het merendeel vertrok tijdelijk naar de overkant, het huidige Turkije, waar ze nieuwe ideeën opdeden om hun leven op het eiland te verbeteren. In 1894 stond het huizenaantal op 1150.

In diezelfde eeuw werd Polichnitos geroemd om zijn vele scholen. Naast Turks onderwijs had je een Griekse school voor jongens en een voor meisjes. Bovendien had het stadje met een eerste kleuterschool de primeur op het eiland.

Na de bevrijding van Lesvos in 1922 en de daarop volgende bevolkingsruil tussen Griekenland en Turkije in 1923 kreeg het kleine stadje 1000 vluchtelingen toegewezen (volgens sommige bronnen zelfs het dubbele aantal), die het moest huisvesten en van eten en werk voorzien. Dat ging natuurlijk met het nodige gemor, maar de van Griekse afkomst stammende ontheemden werden uiteindelijk gevestigd in Polichnitos zelf en in Skala Polichnitos. Van al deze vluchtelingen bleven er uiteindelijk 600 over, die vervolgens zijn opgegaan in de oorspronkelijke bevolking. Tegenwoordig wordt het aantal inwoners op zo’n 1100 geschat.

Ik heb de huizen niet geteld tijdens mijn wandeling door Polichnitos, maar de straten worden verrassend geflankeerd door veel statige herenhuizen en andere stadse huizen, gelijk een rijk stadje. Traditionele herenhuizen in Polichnitos zijn vierkante blokken van 8 bij 8 meter, twee verdiepingen hoog, met eronder een ruime kelder. Fraai bewerkte voordeuren, balkons met sierlijk smeedwerk en andere ornamenten geven hen nog meer allure. Het ene is gerenoveerd, het andere staat te wachten op restauratie.

Een rozerood huis heeft duidelijk naar een manier gezocht om onder de traditie uit te komen. De bovenste vierde verdieping heeft rondom een fraaie veranda en de zijmuren zijn versierd met cryptische, Egyptisch aandoende kunst. Het dak en metselwerk zijn opvallend mooi afgewerkt, een monument waardig. Dit mysterieuze huis is nog een reden te meer om dit fraaie stadje te bezoeken. En ik vraag me af of het een spannend verhaal heeft.