(Bloeiende laurierboom)

September is de maand dat je een laatste tomatensaus kunt maken uit eigen tuin, ook al hebben dit jaar de meeste tomatenstruiken al lang het loodje gelegd wegens de ongebruikelijk lange en hete zomer. Ineens zijn er in Atheense supermarkten tomaten uit Nederland en hier op het eiland komen ze uit Turkije. Dan kun je beter een pakje tomatensaus openmaken, die met zongerijpte tomaten is gemaakt. Tomaten uit Nederland hebben alleen horen praten over de zon en die uit Turkije komen ook uit de kas.

De niet geplukte vijgen liggen te drogen onder de bomen, trosjes door wespen uitgeholde, vergane druiven hangen zieltogend aan hun struiken, en de groentetuinen zijn een zielige verzameling van bijna volledig verdroogde planten. Toch vind je er nog een eenzaam paprikaatje of een laatste blaadje basilicum, en dan is het op.

Een kruiden- of groentetuin is niet compleet zonder een laurierboom (Laurus nobilis), die het gehele jaar klaarstaat om een blaadje toe te voegen aan een tomatensaus of andere gerechten, die door de bitterzoete lauriersmaak net even een tikkeltje lekkerder worden. De laurierboom is bescheiden. Gebruik je laurierbladeren, dan heb je niet veel nodig. De boom draagt geen sensationele bloemen, noch zijn de bessen opvallend. De boom kan maar zo’n honderd jaar worden en is niet van een opwindende grootte. Naast zijn vitale rol in de keuken en bescheiden bijdrage aan de medische wereld heeft de laurierboom wel een kleurrijke en belangrijke achtergrond.

We hebben deze boom aan de Olympische god Apollo te danken. Of aan de liefdesgod Eros, het is maar hoe je het bekijkt. Volgens de Romeinse poëet Ovidius wist Apollo, meester in onder andere het boogschieten, met wel duizend pijlen de draakachtige slang Python in Delphi te doden. Boven het lijk bouwde hij een tempel en zo ontstonden het beroemde heiligdom van Delphi en de Pythische spelen, die na de Olympische Spelen het meest populair waren in het oude Griekenland en naast het houden van sportwedstrijden ook prijzen uitreikten voor de beste muziek en dans.

Apollo was trots op zijn wapenfeit en deed daarom neerbuigend tegen de kleine Eros, die met zijn pijltjes nooit zo’n vervaarlijk monster had kunnen omleggen. Eros was beledigd, vloog naar het Parnassos gebergte en richtte vanaf de top een gouden pijl op Apollo en een loden pijl op de schone nimf Daphne. Raak, uiteraard. Toen Apollo en Daphne elkaar ontmoetten, had je de poppen aan het dansen: Apollo raakte uitzinnig verliefd en Daphne – vergiftigd door het lood – moest niets van die nare man weten, ook al was het een god. Er ontstond een spel van kat en muis dat Daphne dreigde te verliezen. Ze riep de hulp van haar vader in. Deze riviergod veranderde zijn radeloze dochter in een laurierboom (dendro daphnis in het Grieks).

Apollo gaf zijn verliefdheid echter niet op: hij beloofde de boom een eeuwige jeugd waardoor de bladeren altijd groen bleven, en hij zwoer dat de bladeren in kransen zouden worden verwerkt om koningen en winnaars van festivals te kronen. Vooral in het latere Romeinse Rijk sierden deze toen nog hoefijzervormige kronen de hoofden van menige keizer, zoals dat van Julius Ceasar (voor altijd vereeuwigd in de stripboeken over Asterix en Obelix). Lauwerkransen zijn nog steeds populair in de kunst. 

In het noorden van Lesvos, rond Sykaminia en Argenos, vind je nog heel wat stukken laurierbos, met die heerlijke, typische geur van een oppeppende zoete bitterheid. Ik verbind deze geur met de herfst, omdat bij het maken van vijgenstroop in de openlucht ook takken laurier gebruikt worden, zowel in de enorme ketel als in het vuur, en er dan die zoete wierookgeur in de herfstlucht hangt, zoals ooit in Delphi.

Apollo is ook de god van de orakels, en toen Daphne in een laurierboom veranderde, werd de boom ingezet in Delphi waar de tempel werd gereinigd met de rook van verbrande lauriertakken. De priesteressen kauwden op laurierblaadjes en raakten in een kennelijke staat om met de goden te communiceren, zodat het orakel kon spreken. Wetenschappers vermoeden echter dat de laurier die in Delphi werd gebruikt, van een giftige soort was. Wanneer je nu op een laurierblaadje kauwt, raak je noch vergiftigd noch in een kennelijke staat en kun je een gesprek met de goden wel vergeten. 

De orakels zijn vervangen door wetenschappers die – net als vroeger – de mensen waarschuwen voor op handen zijnde catastrofes. De orakels waren heilig in de oudheid, maar gelauwerde wetenschappers en andere laureaten moeten tegenwoordig moord en brand schreeuwen, wil men naar hen luisteren. Er valt nog heel wat te leren van de oude Grieken.