(Foto: de Sthandart, door Venny Limperi)
Wanneer je de Lesvorianen naar een beroemde boot zou vragen, zullen de meesten antwoorden: de Georgios Averof. Dit stoere pantserschip voerde op 8 november 1912 de Griekse vloot aan om Lesvos van de Ottomanen te bevrijden. Het schip werd in 1910 te water gelaten en diende haast een halve eeuw als het vlaggenschip van de Griekse militaire vloot. In het begin was de ‘Lucky George’ het meest moderne oorlogsschip dat de Mediterrane wateren bevoer. Het overleefde vervolgens twee wereldoorlogen en een aantal internationale crisissen, zoals de Suezcrisis. In 1952 werd het schip met pensioen gestuurd, om in 1984 weer in dienst te treden, maar nu als museumboot in Athene (in Paleo Faliro). Het voer in 2017 met een tentoonstelling naar Thessaloniki en werd zo een van de laatst varende stoomschepen.
Stoommachines veroorzaakten eind 19de eeuw grote veranderingen in de industriële wereld en de scheepvaart. Zeilen werden vervangen door machtige, heftig rokende schoorstenen en ook Mytilini voer er wel bij. Die voorspoed is allang weer in rook opgegaan, maar nog steeds zijn de havens van Mytilini een bezoek waard, ondanks dat er geen stoom uitblazende handelsschepen meer liggen: muisgrijze militaire schepen, curieuze NGO-schuiten, ongeduldige veerboten en veel ijverige vissersboten liggen tevreden te schommelen in het water bij de hoofdstad. Op de Golf van Kalloni is het echter een saaie boel. Vroeger was er genoeg handel rond deze binnenzee om druk verkeer over het water te onderhouden, zoals vervoer van zout en hars. In Skala Polichnitos, het centrum voor de handel in schelpdieren zoals oesters, meert nu nog een enkele keer een fors schip aan. Maar het zijn voornamelijk enkele zacht pruttelende, kleine vissersboten die de rust op de Golf van Kalloni verstoren.
Heel veel vroeger was de golf bekend als de lagune van het oude Pyrrha. Deze stad verdween echter tijdens een aardbeving in de golven van de lagune, die door de schokken een grote opening naar de open zee kreeg. Zo ontstond de Golf van Kalloni. Aristoteles zwierf enkele jaren rondom de lagune en nam Theophrastos als leerling onder zijn hoede. Dankzij hun observaties van de natuur – die ze vastlegden in boeken – worden ze gezien als de pioniers van de biologie.
Afgelopen weken werd het eiland geplaagd door laaghangende bewolking. Mist, die de landschappen een intens mysterieuze uitstraling gaf. Stel je eens voor dat je aan de Golf van Kalloni staat en opeens doemt er uit de wolken een groot ouderwets zeilschip op.
De Russische driemaster Sthandart werd in 1703 gebouwd in opdracht van Tsaar Peter I en vervaardigd door de Nederlander Vybe Gerens. De tsaar zat met z’n neus bovenop het getimmer; de bouw werd dan ook in vijf maanden voltooid. Het werd het vlaggenschip van de Russisch Baltische vloot en het lievelingetje van de tsarenfamilie, daar veel tsaristische jachten werden vernoemd naar de Sthandart. Toen Peter de Grote’s tweede vrouw Katerina I in 1727 het schip voor een controle uit het water wilde laten tillen, brak de romp in twee stukken, wat het jammerlijk einde betekende voor deze fraaie boot. Katherina zwoer dat de boot herbouwd moest worden, maar waarschijnlijk zat de woelige Russische geschiedenis dwars en werd er pas in 1994 begonnen met de bouw van de replica.
Toen de replica van de Sthandart – nu een internationaal opleidingsschip – enkele dagen voor bevrijdingsdag op Lesvos een bezoekje bracht aan de Lagune van Aristoteles, moet menigeen zich op de set van Pirates of the Caribbean hebben gewaand. De verschijning deed de piratentijd herleven, toen niet alleen de zee maar ook de binnenzeeën onveilig werden gemaakt door zeerovers van allerlei pluimgage. Een van de beroemdste piraten uit de geschiedenis, Roodbaard (Barbarosso), kwam zelfs uit Papados, aan de Golf van Gera.
Ik kom graag rond de Golf van Kalloni. Het licht kan er wonderbaarlijk mooi zijn en kan de zachte kusten waarboven donkere contouren van bergen uittorenen, met verrassende kleuren bedekken. Het kan dan wel de plek zijn waar de biologie is ontstaan en waar vette sardientjes in het zilte water zwemmen, toch trekt de hoofdstad meer mensen aan. Daarom was de verrassing des te groter om zo’n museumstuk in de rustige Golf van Kalloni tegen te komen. De Sthandart zou amper zijn opgevallen in de haven van Mytilini, terwijl het in de Kallonische wateren helemaal thuis leek te horen en als een trotse pauw over de golven rond paradeerde. Een moedig idee om de hoofdstad links te laten liggen.