Eerst waren er verhalen, toen waren er schrijvers. Homeros stelde ongeveer acht eeuwen v.Chr. de kleurrijke verhalen rond de strijd om Troje (ca 1184 v.Chr.) in versvorm op schrift in de Ilias. Deze mythische strijd vol grootse Griekse helden werd niet ver van Lesvos uitgevochten. Wanneer mijn blik over de oneindige Egeïsche Zee dwaalt, kan ik me makkelijk voorstellen dat het jarenlang durende oorlogscircus aan dit eiland voorbij trok: duizenden kleurrijke zeilen en wie weet op wat voor stoere schepen. Ze vervoerden manschappen, paarden, schapen, tenten en alles wat er maar nodig was om glorierijke legers en hun mythische helden in leven te houden tijdens het beleg van Troje. Je had er tienduizenden ramptoeristen mee kunnen trekken.

Twee eeuwen later zette Sappho Lesvos op de literaire kaart. Ze was een dichteres en haar poëzie werd zelfs in Egypte op papyrus teruggevonden. Maar ze schreef geen rollenlange epische gedichten: haar kunnen we geen roman toeschrijven, terwijl je de Ilias en de Odyssee, die Homeros erna schreef – voorlopers van de romankunst zou kunnen noemen.

De klassieke herdersroman Daphnis en Chloë van Longos, geschreven in de 2de eeuw n.Chr., speelt tussen de schapen op de berghellingen, in de olijfgaarden en velden op Lesvos. Hier komt ook Molyvos in voor, toen Mythimna geheten. Een oorlogszuchtig stadstaatje dat vaak in conflict raakte met aartsvijand Mytilini. In 1961 werden de tekeningen van de Franse schilder Marc Chagall gepubliceerd, die hij over dit schitterende liefdesverhaal maakte op uitnodiging van de kunsthandelaar Tériade.

De bekendste roman over Molyvos, De schoollerares met de gouden ogen (1933) van Stratis Myrivilis, speelt begin 20ste eeuw, net na de bevrijding van het eiland, waarna een massale bevolkingsruil plaatsvond tussen Turkije en Griekenland. Lesvos had eeuwenlang gezucht onder een Ottomaans bewind en leverde voor zijn vrijheid wel een bloeiende economie in. Het eens zo machtige Mythimna verviel tot armoede en het gros van haar bevolking hield zich vervolgens in leven met visserij.

Rond 1960 werd het dorp ontdekt door toeristen en raakte het populair onder schrijvers. Terwijl Albert Camus verliefd werd op Sigri, verpandde William Golding zijn hart aan Molyvos, wiens romantische, kleine straatjes waarin armoedige jongetjes hun spelletjes speelden, de inspiratie vormden voor zijn wereldberoemde boekHeer der Vliegen

Later schreef Irena Karafylli The Captive Sun*, een roman die speelt rond de Duitse bezetting in Molyvos tijdens de tweede wereldoorlog. En de Australische filmmaakster Jane Norris schreef een interessant filmscript over het dorp en de vluchtelingen die al vóór 2015 gestadig binnendruppelden. En zo zullen er vast nog wel meer boeken zijn die Molyvos in hun pagina’s hebben gevangen.

Recentelijk kwam het boek Fire on the island** van Timothy Jay Smith uit: een thriller met een rake sfeer van de recente jaren in het dorp dat verscheurd werd door de vluchtelingencrisis die in 2015 volledig uit de hand liep. Voor de mensen die Molyvos goed kennen valt er heel wat in te herkennen, zoals een familie wier hond Dingo de enige is die zijn echte naam heeft behouden in het verhaal.

Geen mythologische helden in Fire on the island. FBI-agent Nick komt naar het dorp om mogelijke terroristen tussen de vluchtelingen te ontdekken, maar hij wordt geconfronteerd met de zoveelste brand van een pyromaan (het verhaal ontstond naar aanleiding van de pyromaan die in 2009 actief was in Molyvos). Nick raakt geïntrigeerd door de zaak en neemt het op zich de slechterik te vinden. Racisme, jaloersheid, de dorpsgek, liefde: het zijn allemaal zaken die het dorp bezighouden en de spanning doen stijgen. Want hoe gezapig Molyvos er ook uitziet, er speelt zich van alles af achter zijn eeuwenoude deuren. Het feelgoodeinde draagt zeker bij aan het feit dat dit een heerlijk vakantieboek is, waarin de blauwe zee, kersverse sardientjes, een middeleeuws dorpje, een pope en heren- en tienerliefde om elkaar heen dansen in een fictief verhaal over Molyvos.

Afgelopen lente kwam de Zuid-Afrikaanse schrijver Frederik de Jager met zijn eerste boek Man op ‘n fiets êrens heen***: een verzameling verhaaltjes veelal over zijn jeugd in Zuid-Afrika én over mensen uit Molyvos. Hij schetst onder andere miniportretjes van gedenkwaardige personen die er helaas niet allemaal meer zijn, zoals Heinz, de Duitse man met zijn vele boeken, Andonis uit Eftaloe, de man zo krom als de Griekse hoofdletter gamma (Γ), en Michalis, de eigenzinnige ezelman.

Beide recent uitgekomen boeken zijn geen Ilias en een Odyssee, maar ze vullen elkaar zeker aan. Frederik zet de mensen vol liefde en verwondering neer, terwijl Timothy Jay schrijft over het levendige gekissebis in een stadje dat ooit werd veroverd door Achilles, een van de helden van de Trojaanse oorlog, en nu ‘vervallen’ tot een toeristenoord.

* Picador Australia 2012 (Engels), Psichogios Editions (Grieks): Η ασυμβίβαστη μούσα

** Arcade Crime Wise 2020, uitsluitend in het Engels verkrijgbaar

*** Protea Boekhuis 2021, uitsluitend in het Afrikaans verkrijgbaar