Over hoge hakken en oude kerkjes als wereldmonumenten.

Als je een wedstrijd zou organiseren welke vrouw het snelst op hoge hakken naar beneden kan rennen, van het kasteel boven Molyvos, door het dorp over de met kinderkopjes beklede straatjes naar beneden, weet ik zeker dat een Griekse vrouw het zal winnen.

Ik kijk altijd met verbijstering én bewondering naar zondagse optochten, waarin de priester voorop loopt, gevolgd door een schare vrouwen die, sommigen zelfs op stiletto-hakken, met alle gemak van de wereld op hoge hakken afdalen door de nauwe straatjes van het dorp, die je beslist hak-vijandig kunt noemen.

Vroeger liep ik ook de hele wereld door op hoge hakken. Zelfs de levada’s op Madeira liep ik gedeeltelijk op hoge hakken. Maar ik herinner me wel dat ik in de oude stad van Rhodos de hakken in de hand nam, wanneer ik door de straten liep die bekleed zijn met middeleeuwse, grijze, warme stenen.

Ik deed dat niet omdat ik bezorgd was de keien te kunnen beschadigen. Ik was nog jong en zorgeloos, en hoezeer ik ook de onregelmatige stoepen van Amsterdam was gewend, de keien van de oude stad van Rhodos voelden op blote voeten nu eenmaal lekkerder aan.

Die eeuwenoude straatjes werden namelijk gemaakt voor leren sandalen. In de Griekse en Romeinse oudheid waren hakken nog een redelijk onbekend verschijnsel. De hak kwam pas echt in de mode na het huwelijk van Catherina de Medici met de Franse koning Henri II in 1533. Deze Italiaanse dame was wat aan de kleine kant, dus toen ze in Parijs een koninklijk huwelijk aanging, deed ze dat op hoge hakken, waarmee ze voor de vrouwen de show stal. Mary Tudor volgde deze trend met zo hoog mogelijke hakken.

Sinds ik hier in de warmte en op het platteland woon, draag ik in de zomer voornamelijk flipflops en in de winter clogs, wat eigenlijk plastic klompen zijn. Niet de meest flatteuze schoenen, ik weet het, maar hier is dan ook niemand voor wie je moet rond paraderen. Wanneer ik naar het dorp of naar de kroeg ga, komen er weer hakken aan te pas.

Lesvos is een boereneiland en dat merk je pas weer, als je op het vliegveld van Athene vol verbazing kijkt naar de net en modern geklede mensen en de op de meest uiteenlopende hoge hakken wankelende vrouwen.

De Centrale Archeologische Dienst van Athene wil echter de hoog gehakte dames en kauwgom kauwende toeristen de toegang verbieden tot archeologische plekken. Volgens deze instantie zijn hoge hakken (evenals de massa’s kauwgom en steeds luidere culturele voorstellingen) funest voor het oude marmer en de oude stenen van onder andere de Akropolis en het Epidavros theater.

Of dat op Lesvos ook gaat gebeuren, is nog maar de vraag. Lesvos is niet bepaald rijk aan bekende archeologische schatten. Het versteende woud bij Sigri kan niet door hoge hakken worden bedreigd: zo makkelijk dansen is het niet op die versteende stammen. Bovendien is het al verboden om de tentoongestelde bomen aan te raken. De kastelen van Molyvos en Mytilini hebben geen marmeren vloeren die bekrast kunnen worden door stiletto-hakken, en het vroegchristelijke kerkje Ayos Jorgos Dimitrios bij Ypsilometopo heeft zelfs helemaal geen vloer meer waarop hakken kunnen rusten. Dit kleine, bijna vergeten kerkje is allang ontwijd door kuddes vee die het kerkje als stal gebruikten. In één hoek ligt nog een stukje mozaïek, als eenzame herinnering aan ongetwijfeld een pracht van een mozaïekvloer, thans verpletterd en vernietigd door honderden schapen- en geitenhoeven.

In plaats van de schade door de hoge hakken op te meten, zou de archeologische dienst eens wat meer aandacht moeten besteden aan sterk verwaarloosde of zelfs nog niet opgegraven monumenten. Daar schort het Lesvos totaal niet aan: oude steden zoals Oud Andissa en Oud Pyrra, de verkommerde burcht van Sigri, oude watermolens, onbekende graven bij Palios, het oude Romeinse waterstelsel en noem maar op (twaalf historische kerken van Lesvos behoren trouwens tot de lijst van 100 bedreigde wereldschatten van het Wereld Monumenten Fonds). Als we het verhaal van Peter Green over de geschiedenis van Lesvos lezen (Lesbos and the genius loci, een van de hoofdstukken uit Classical Bearings), dan is het duidelijk dat er zich nog heel wat archeologische schatten moeten bevinden in de bodem van Lesvos.

Een waarschuwing is echter op zijn plaats voor de hooggehakte toeristen die de straatjes van Molyvos als een uitdaging zien: neem zelf uw reparatiespullen mee, want de dichtstbijzijnde schoenmaker die uw geknakte hak weer kan lijmen, bevindt zich in Kalloni, 27 kilometer verderop.