Nu de gemoederen enigszins zijn bekoeld na de spannende onderhandelingen met Europa, is er een andere reden om niet te kunnen slapen: een hittegolf. Dit is een fenomeen waarbij tijdens een aantal dagen achter elkaar de temperatuur veel hoger dan gemiddeld uitvalt. In Nederland is er sprake van een hittegolf wanneer de temperatuur vijf achtereenvolgende dagen boven de 25 ˚C uitkomt, waarvan op tenminste drie dagen het kwik boven de 30 ˚C stijgt. De definitie van een Griekse hittegolf (kafsonas) is tenminste 3 achtereenvolgende dagen met een temperatuur boven de 39 ˚C.

Het is inmiddels zó warm dat zelfs enkele vandaag aangekomen vluchtelingen een duik in zee hebben genomen om af te koelen. Gelukkig dat Artsen zonder Grenzen nu bussen heeft geregeld die de vluchtelingen in het noorden van Lesvos afhalen om ze naar Mytilini te brengen, want ik moet er niet aan denken dat die duizenden mensen die afgelopen weken noodgedwongen zo’n 70 km naar de hoofdstad moesten lopen, dat in deze onmenselijke temperaturen hadden moeten doen.

Wat doe je tijdens een hittegolf? Tja, het hoofd koel houden natuurlijk! De beste manier om de heetste tijd van de dag te overleven is in een donker, koel huis of buiten in een donkere schaduw te relaxen, of je biezen te pakken naar het strand, naar de blauwe, kabbelende zee.

Lesvos is omgeven door de Egeïsche Zee, een waterplas van zo’n 214.000 vierkante kilometer, die zich uitstrekt tussen Turkije en Griekenland. In het noorden staat hij in verbinding met de Zee van Marmara en de Zwarte Zee en in het zuiden stroomt hij over in de Middellandse Zee. Drie grote rivierdelta’s leveren water aan de Egeïsche Zee: die van de Evros, Nestor en Strymonas. Zou je deze rivieren omhoog – en via talrijke andere rivieren die erin uitmonden – volgen, dan kom je uit in Bulgarije. De Evros vormt deels de grens tussen Griekenland en Turkije en de delta van de Strymonas ligt voor een klein deel ook in de Republiek Macedonië (zie: Drainage basin of the Mediterranean Sea).

Wanneer je een verkoelende duik neemt in de Egeïsche Zee om de hittegolf te bezweren, bevind je je in internationale wateren, want ook het water van de Middellandse Zee circuleert in de Egeïsche Zee. De Franse Rhône (die water meesmokkelt uit het meer van Genève) en de Italiaanse Po (komende uit de Zwitserse Alpen, verrijkt met water uit de meren van Lugano en Maggiore) monden uit in de Middellandse Zee, net zoals de Isonzo, Krka, Neretva, Drin, Vijose en de Vardar vanuit Midden-Europa een weg zoeken naar het blauwe zeewater, waarbij ze van bijna alle meren die ze tegenkomen wat afsnoepen. Een grappig idee dus om in een vergaarbak van al deze beroemde rivieren en meren te zwemmen, plekken die ongetwijfeld overal populair zijn tijdens hittegolven.

En gezwommen wórdt er in de Egeïsche Zee, ook al is het wat minder dan vroeger, toen de zeeën nog niet waren overbevist. Wanneer je al snorkelend onder water wat gaat rondneuzen, zul je nog menige vis tegenkomen. Ik zal geen lijst met veel voorkomende soorten opdreunen, die wordt te lang (deels krijg je ze opgediend in de Griekse tavernes), maar ze delen wel de zee met octopussen, inktvissen, dolfijnen en andere zeedieren. Zelfs zeehonden maken deel uit van die populatie, alhoewel niemand kan zeggen hoeveel er nog zijn. Ikzelf zie in de winter af en toe een zeehond zwemmen: een ronde kop die in en uit het water duikt, enkele seconden zijn fraaie snor laat zien, om dan weer spoorloos onder water te verdwijnen.

Er zijn tal van mensen die geloven dat er nóg meer wezens in de zee rondspartelen: zeemeerminnen. Volgens een aantal mythen komt de eerste zeemeermin, net zoals het merendeel van de vluchtelingen die nu op het eiland aankomen, uit Syrië. Ongeveer 3000 jaar geleden was een van de belangrijkste godinnen van Syrië Atargatis. Ze ging over de vruchtbaarheid van de velden en ook over die van de zee: naast duiven waren vissen heilig voor haar. Op een dag werd deze godin hoteldebotel van een herder, raakte zwanger en baarde een dochter. De herder echter had hun goddelijk samenzijn niet overleefd. Atargatis was ontroostbaar en wierp zich uit wanhoop na de bevalling in een meer. Ze kon echter niet sterven en veranderde half in een vis. Haar dochter Semiramis werd koningin van Syrië. Ter nagedachtenis aan haar moeder, verbood ze het eten van vis. Nog steeds wordt er in Syrië, behalve aan de kust, maar weinig vis gegeten.

Lesvos heeft een zeemeerminnendorp dat is ontstaan toen vluchtelingen uit Anatolië in 1922 massaal naar het eiland overstaken: Skala Sykaminia. Het kerkje van de Gorgóna (zeemeermin) Madonna staat er nog steeds te schitteren op een witte rots aan de pittoreske haven. Het verhaal gaat dat er een kapitein woonde, die toen hij op een dag verdween, een fresco in het kerkje achterliet van Maria met een vissenstaart. De volgende dag kwamen de vluchtelingen.

Het dorp en zijn gorgóna werden vooral beroemd dankzij de roman van Stratis Myrivilis: De zeemeermin van Sykaminia (The mermaid Madonna). Hierin wordt verteld over een betoverend mooi meisje, dat volgens sommigen in het dorp uit een zeemeermin werd geboren.

Een deel van de rubberbootjes waarop de vluchtelingen Lesvos bereiken, komt vlakbij Skala Sykaminia aan land, waar de zeemeermin Madonna – net zoals nog geen eeuw geleden – hopelijk weer haar zegen geeft aan deze van huis en haard beroofde mensen.

Er zijn eindeloos veel mythen over de Egeïsche Zee. Helden zoals Odysseus (ver)dwaalden er jarenlang, de vliegende Ikarus vond er een wisse dood, mensen wierpen zich uit hartverscheurend verdriet in haar wateren (zoals Alkyone en Sappho), en de Egeïsche golven lieten ooit het hoofd van Orpheus en zijn lier op een Lesvoriaans strand aanspoelen.

Zo zit de zee vol met verhalen en wanneer je goed luistert, voeren die verhalen je over de Griekse grenzen, ver Europa in, maar ook de andere kant op, naar bijvoorbeeld Syrië, een plek waar op dit moment geen fraaie verhalen te halen zijn. Ook Syrië grenst aan de Middellandse Zee, maar ik ben bang dat de zee daar geen verkoeling biedt aan een oorlog, hoogstens een vluchtweg naar veiliger oorden.