In Athene staat de beroemde Toren van de Winden, een twaalf meter hoog, marmeren gebouw dat dateert uit de tweede of eerste eeuw v.Chr. Op het Horologium van Andronicus van Cyrrhus, zoals de toren ook wordt genoemd, kun je via zonnewijzers de tijd aflezen. Vroeger liep er binnen zelfs een waterklok, maar die heeft de geschiedenis niet overleefd. 

Dit fraaie bouwwerk zou best in mijn tuin mogen verrijzen. Niet voor de tijd maar om de windrichtingen te bepalen. De bovenkant van elke muur van deze achthoekige toren is namelijk versierd met een reliëf, waarop een windgod is afgebeeld. Ik steek normaal een natte vinger in de lucht om te bepalen uit welke hoek de wind waait: zuidenwind (Notos), westenwind (Zephyros), noordenwind (Boreas) of oostenwind (Euros).

De grote windgoden

In Zandvoort, waar ik ben opgegroeid, betekent oostenwind gevaarlijke (aflandige) zee en kwallen.  Op Lesvos hoor ik zelden over Euros praten en zwem ik niet vaak tegen gelatineachtige zeemonsters aan: hier zorgt de oostenwind voor mild herfstweer. Euros was vooral geliefd in Sparta, waar hij de geuzennaam “Redder van Sparta” kreeg, omdat hij keer op keer met voedzame regen de oogsten redde.

De andere drie winden zijn op Lesvos veel bekender en tevens beruchter. Zephyros wordt geacht warme winden te brengen in de lente, waarop al het uitkomende groen zit te wachten. De westenwind is op de windtoren afgebeeld met een cape vol bloemen en staat bekend als een rustige jongeman. Wanneer hij echter zijn adem loslaat op Lesvos, raakt de zee van streek en botsen enorme golven tegen de kust, vaak met de nodige schade. 

Zuidenwind Notos heeft een omgekeerde kruik in handen, symbolisch voor al de regen die hij vanuit het hemelgewelf naar beneden laat plenzen. Absoluut niet geliefd bij de zeelui, die beducht zijn voor de onvoorspelbare winden die uit het zuiden komen aangestormd. 

De dik aangeklede noordenwind lijkt op een grote schelp te blazen, zich kennelijk bewust van wat voor een herrie zijn onbarmhartige winden veroorzaken. Boreas werd vooral in Athene vereerd, omdat hij in 497 v.Chr. meehielp om de Perzische vloot te doen zinken. In de Griekse kolonies van Zuid-Italië werd er speciaal een ezel opgeofferd om de kwade streken van Boreas af te wenden.

Minder bekende weergoden

De windtoren etaleert nog vier andere, minder bekende weergoden. Lips, de zuidwestenwind, houdt stukken wrakhout van een schip in zijn handen: hij is vooral een vloek voor zeelieden, maar kan juist ook een goed teken voor een behouden vaart zijn. Skiron is de noordwestenwind en lijkt een pot as om te keren. Zijn zomerse droge winden zijn godenspijs voor bosbranden, terwijl hij in de winter juist voor de ergste koude zorgt. Kaikias waait uit het noordoosten en houdt ervan wegen onveilig te maken met hagel en sneeuw. Tenslotte is er nog Apeliotes, zijn mantel gevuld met fruit en granen: hoewel hij op de oostelijke muur van de Toren is afgebeeld komt hij uit het zuidoosten en is bekend om zijn verfrissende regen.

Windmolenparken

De Griekse eilanden – waarvan vele met bergen gezegend – zijn met al die kibbelende winden zeer aanlokkelijk voor grootindustriëlen. Zo zijn er aanvragen om in West-Lesvos de natuur flink overhoop te gaan schoppen en er tien windparken te planten, met 153 gigantische windmolens. Alleen al de aanleg ervan zal erg veel landschappelijke schade opleveren, en wanneer de gigantische wieken eenmaal draaien raakt ook het dierenrijk – met name vogels – in gevaar. En dat terwijl Lesvos een paradijs is voor zowel vogels als vogelspotters.

Niets ontziende geldverdieners maakt het niet uit of ze de zee vervuilen met grote viskwekerijen, of dat ze een geopark* – want dat is Lesvos – eventjes van die titel willen afhelpen, zolang zij maar de centjes kunnen opstrijken. Het eiland krijgt er alleen maar ellende en schade van: de ‘groene’ energie gaat naar het vasteland (of de hoogste bieder), en windmolens zijn nu eenmaal geen grote werkverschaffers. 

Movement for free Mountains of Lesvos

Actiegroepen – zoals Movement for free Mountains of Lesvos – vechten als rasechte Don Quichots tegen deze windmolens. Het is tijd dat ook de goden van de wind zich in de strijd gaan mengen. Zij worden tenslotte uitgebuit ten koste van de natuur en dat behoort een Griekse god echt niet te pikken. 

* Een geopark is een door de UNESCO gedefinieerd gebied met één of meer sites van wetenschappelijk belang, niet alleen vanuit geologisch standpunt maar ook door zijn archeologische, ecologische en culturele waarde. Het gehele eiland Lesvos is een van de 95 geoparken van Europa.