Over de vruchten die de herfst aankondigen.

Afgelopen week konden bezoekers van het Partenon in Athene zich even in de oudheid wanen: een hoge priesteres, gekleed in een witte jurk met model regelrecht uit de oudheid, hief haar handen ten hemel en bad tot Athina, de godin van wijsheid en van de hoofdstad van Griekenland. Ze verzocht de godin haar erfgoed te beschermen tegen de oprukkende moderne tijd. Het gebed was gericht tegen de plannen om een museum aan de voet van de Akropolis te bouwen.

Wie denkt dat dit een ludieke protestactie was, heeft het helemaal mis. De hoge priesteres maakt deel uit van de serieuze Ellinais, een kleine groep mensen die de oude Griekse goden terug willen: De Heilige Vereniging van Griekse Oude Religieuze Gelovigen, die het recentelijk voor elkaar kreeg om als officiële godsdienst erkend te worden. De Atheense vereniging telt maar zo’n tiental leden, waarvan de meesten academici en hoger opgeleiden zijn. Hun doel is vrede in de wereld brengen, ecologische waarden bijbrengen en iedereen toegang geven tot onderwijs.

Het is in Griekenland verboden om rituele bijeenkomsten te houden op archeologische plekken. De Ellinais overtreden deze wet regelmatig, want waar anders moeten ze hun goden vereren dan in oude tempels, de huizen van hun goden? In januari lieten ze al van zich horen door een bijeenkomst te organiseren in een oude tempel van Zeus in Athene, wat de nodige publiciteit opleverde, want het was de eerste voor Zeus gehouden ceremonie sinds 1600 jaar, sinds de tijd waarin de Romeinen korte metten probeerden te maken met de Griekse veelgoderij.

Griekenland kent zó’n rijke geschiedenis van goden en mythen dat het heel natuurlijk is dat er zo vaak naar wordt teruggegrepen. En eigenlijk hebben de Grieken hun veelgoderij nooit echt opgegeven. In plaats van tot diverse goden, bidden ze nu tot de diverse heiligen van de Orthodoxe kerk, getuige de vele kerkjes en kapelletje die je overal tegenkomt. Iedere heilige heeft zijn eigen beschermgebied, net als de vroegere goden over hun eigen gebieden heersten.

De heiligen bemoeien zich echter niet echt met het weer of de seizoenen, terwijl er in de mythologie een logische verklaring wordt gegeven voor bijvoorbeeld hoe de vier jaargetijden zijn ontstaan: toen Persephone, dochter van Demeter, godin van de oogst, werd ontvoerd door Hades en naar de onderwereld werd gebracht, was Demeter zo verdrietig dat er niets meer groeide op aarde. Zeus, de oppergod en broer van Hades moest er aan te pas komen om te bemiddelen en een deal te sluiten: Persephone mocht de helft van het jaar boven de grond leven en de andere helft in de onderwereld. Wanneer Persephone weer naar boven komt, is Demeter blij en begint de lente en wanneer Persephone weer naar beneden gaat, begint de herfst.

We zouden dus allemaal treurig moeten zijn dat Persephone ons verlaten heeft. Maar ik vind het heerlijk dat de Ftinoporo (herfst) zijn intrede doet. De temperatuur wordt wat gematigder en de natuur presenteert zijn vruchten: vijgen, druiven, walnoten, pijnboompitten en amandelen. Later zullen kweeperen, appels, peren en kastanjes volgen, en na de eerste regenbuien slakken (nou ja, die vallen niet echt uit de boom) en paddestoelen.

Hoe heerlijk het nog steeds op het strand is, herfst betekent ook dat het zomerse luieren voorbij is en dat de handen uit de mouwen moeten worden gestoken, want de vijgenkoorts is weer in het land. Vijgen plukken, drogen, inmaken, peren inmaken, walnoten verzamelen en schillen, amandelen en pijnboompitten rapen. Demeters zoete herfsttranen zijn als engeltjes op de tong.

Vijgen zijn een heerlijke combinatie met walnoten. Okkernoten, zoals ze ook wel worden genoemd, worden met hun groene schil uit de bomen geslagen, waarna ze moeten worden geschild en gedroogd, zodat je ze kunt bewaren. Het is oppassen geblazen wanneer je de schil verwijdert: je handen worden er bruin van, een kleurstof die je niet snel van je handen gewassen krijgt. Van de schil van de walnoot werd dan ook vroeger een kleurstof gemaakt, die voor het verven van kleding, meubels en haren werd gebruikt. De schors, de schillen en de bladeren van de walnoot kennen bovendien een ellenlange lijst voor medicinaal gebruik: ze zijn onder andere goed tegen huidziekten, zweetvoeten en maag- en darmontstekingen.

Walnoten zijn vooral een geliefd ingrediënt voor Grieks gebak en koek, zoals de mierzoete baklava. Lesvos heeft niet echt een uitgesproken regionaal recept met walnoten. Het westelijk gelegen eiland Korfoe echter wel, een recept dat ik u niet wil onthouden (zie beneden). Sikomaida heeft de typische, donkere herfstsmaak van noten en vijgen, krijgt een frisse smaak door de druiven en is vooral niet te zoet. Een waar godengerecht.

Wanneer je de overdaad aan vruchten ziet hier op het eiland, mag je de goden op je blote knieën bedanken voor al het lekkers dat ze laten groeien. Je zou je bijna aansluiten bij de nieuwe religieuze groep Ellinais om de vroegere goden te kunnen aanroepen. Ik zou natuurlijk een kaarsje kunnen branden in een van de vele kerkjes, maar ik heb geen idee welke heilige voor deze overvloed zorgt. Dus dan maar stiekem een kaarsje voor Demeter…

Sikomaida

750 gram verse vijgen of 1 kg gedroogde vijgen
2 dl druivenpulp
2 cl ouzo
1 tl gemalen kaneel
1/2 tl gemalen kruidnagel
1/2 tl gemalen nootmuskaat
geraspte schil van 2 sinaasappels
1 tl gehakte verse venkel
peper
150 gr gehakte walnoot
walnoot- of vijgenbladeren
dun touw

Snijd de verse vijgen doormidden en laat ze enkele dagen in de zon drogen. Besprenkel de gedroogde vijgen met ouzo en laat ze wat zachter worden. Hak de vijgen fijn en kneed de andere ingrediënten er doorheen, behalve de bladeren. Vorm kleine koeken van de massa en laat deze in de zon drogen of 2 uur in een oven op lage temperatuur (met de deur op een kier). Verpak de koeken in de bladeren en wikkel er een touwtje omheen zodat de bladeren niet losraken. Bewaar ze in een doos of pot. Ze kunnen enkele maanden bewaard worden.