(Foto: Nabaho Kayaker)
De zomer kan een aangename warmte hebben, of verzengende temperaturen tijdens een hittegolf. Afgelopen dagen kwam daar nog eens een forse wind bij die je ‘s middags als een vuurspuwende draak van de voeten probeerde te blazen met kokendhete lucht. De goden hadden deze zomerse noordenwind eigenlijk bedoeld als een verkwikking voor de eilanden, maar zoals veel dingen uit de hand lopen, lijkt ook de meltemi een beetje op hol geslagen. Of hebben de goden een nieuwe wind geïntroduceerd?
Ik kan wel een heel technisch verhaal ophangen over het ontstaan van de verkoelende meltemi – over het samenspel van een lagedrukgebied boven India, een ander boven Turkije en een hogedrukgebied boven de Azoren – maar ik ben geen weervrouw, dus is het makkelijker om er een mythe bij te halen.
Een van de mythes vertelt over de Atheense Ikarios die van Dionysos een flinke zak wijn kreeg, omdat deze god zijn dochter huwde. Ikarios deelde de wijn met zijn vrienden die herders waren. Die hadden nog nooit van wijn gehoord, laat staan gedronken en werden behoorlijk teut. Omdat ze deze verwarrende staat niet kenden, dachten ze dat Ikarios hen vergiftigde en doodden hem. Zijn net getrouwde dochter werd gek van verdriet en verhing zich. Dionysos was woedend en liet een rare ziekte los op Athene die alle ongetrouwde meisjes zelfmoord liet plegen. Wanhopig gingen de Atheners bij het orakel van Delphi te rade. Dat verklapte waar de moordenaars van Ikarios zich ophielden, en vervolgens toog bijenhouder Aristaios naar het Cycladeneiland Kea waar hij de moordenaars omlegde en offers bracht aan Zeus om hem te bedanken voor de goede afloop. Dat stemde die almachtige Zeus zó goed, dat hij een wind stuurde om het eiland te verkoelen.
Er wordt ook wel gezegd dat Zeus het eiland Rhodos wilde redden van een droogte en daarom een fikse wind er op afstuurde die regen meenam. In de praktijk echter is de meltemi een droge wind die geen druppel water brengt. Weer een ander verhaal gaat over de Griekse held Herakles: die schoot twee zonen dood van de god van de noordenwind Boreas op het Cycladeneiland Tinos, omdat ze hem een streek hadden geleverd, waarop Boreas als wraak een krijsende wind losliet.
Dat begint wel een beetje te lijken op de wind die van de week rond het huis bulderde, de luiken opensmeet en tafels de lucht in liet vliegen. Wanneer je niet bang bent voor in de rondte vliegend tuinmeubilair, moet je je alleen als zeevaarder hoeden voor deze risicovolle wind die zomaar ineens kan opsteken.
Zelfs Poseidon, god van de zee, gebruikt de zomerwind om schepen wat sneller vooruit te stuwen over zijn wateren en om de Egeïsche Zee fiks te laten afkoelen. Wanneer het water al tegen soeptemperaturen aanzit en de meltemi arriveert, roert hij eens goed met zijn drietand door de golven om het koude water van onpeilbare dieptes naar boven te halen en het warme oppervlaktewater naar de vissen beneden te sturen, alsof die ook op een genoeglijke zomervakantie zitten te wachten. Zo kun je midden augustus opeens in een ijskoude zee terechtkomen.
De meltemi richt zich met name op de Cycladen, en daar ligt Lesvos een eindje vandaan. Niettemin werd het eiland dagenlang belaagd door een wispelturige noordenwind, die – als het de meltemi al niet was – zeker familie was van deze door goden uitgevonden natuurlijke airco. Ik heb het idee dat deze brute wind langer dan zes dagen huishield, terwijl de meltemi gewoonlijk slechts twee tot zes dagen actief is. Een ander kenmerk van de meltemi is dat hij veelal ’s middags opsteekt. Maar deze wind loeide wanneer hij maar zin had, en laste op ongezette tijden koffiepauzes in om de zee even tot bedaren te brengen. Hij blies sterrenregens uit de hemel en slapers uit hun bedden.
Het is bijna niet voor te stellen dat je begint te verlangen naar een ouderwetse dag tijdens een hittegolf, met een azuurblauwe zee die als een spiegel het eiland weerkaatst. Maar toch: wanneer het eten telkens van je bord dreigt te vliegen en je glas wijn al tweemaal is omgewaaid, krijg je toch wel visioenen van een windvrije dag.