Er zijn nog steeds boeren die menen dat wanneer ze hun veld met zoveel mogelijk plastic bedekken, er lekkere tomaten, aardappels of andere groenten onder vandaan schieten. Dit staat in schril contrast met de steeds verder uitdijende groep organisaties die Lesvos en zijn omringende wateren juist plasticvrij willen zien. Op en om een ecologisch eiland past geen zee van plastic meer. 

Terwijl de strijd tegen het plastic op het land al redelijk verloopt, is het de mens gelukt om zeeën en oceanen grotendeels leeg te slurpen met de nieuwste vistechnieken. Of het nu de zucht naar haaienvinnensoep of sushi is, overbevolking vraagt om andere diëten. Maar zolang de vishandel geld opbrengt en aan de blauwe oppervlakten niet te zien is in welk tempo het onderwaterleven stilvalt en het merendeel van de koraalvelden in kerkhoven verandert, zal het veel mensen worst wezen welke zee er wordt achtergelaten voor kinderen en kleinkinderen. 

Als er één gekroonde zeemeermin zou bestaan, is dat de Amerikaanse oceanografe en diepzeeonderszoekster Sylvia Earle (geboren 1935)*. Haar lijst van verdiensten is lang en indrukwekkend, de diverse duikpakken en -bootjes waarmee ze zeeën en oceanen verkende, kunnen een museum vullen. En de legio oceaanbodems die ze heeft bewonderd, liggen wereldwijd. De magische onderwaterwereld raakt deze beroemde duikster iedere keer weer, hoewel de laatste jaren wat minder, nu ze ziet dat de oceanen stervende zijn. Met haar niet aflatende onderzoeken en omvangrijke netwerken brengt ze tegenwoordig de teloorgang in kaart van omvangrijke onderwaterecosystemen.

In 2009 richtte Sylvia Earle de non-profit organisatie Mission Blue op om zeeën en oceanen te redden. Onderdeel is het project Hope Spots: 165 plekken in 115 landen, bestaande uit verzwakte stukken zee, waar men met lokale hulp de kwaliteit van het zeeleven kan verbeteren, bijvoorbeeld door ze tot officiële zeeparken te benoemen: een beschermd paradijs met een schone bodem en een visverbod, om de visbevolking weer op krachten te laten komen. 

In 2017 werd de Avlaki Hope Spot in Lesvos als eerste Griekse lokatie toegevoegd aan de lange lijst. Lesvos werd gekozen wegens zijn ligging tussen de Zwarte en de Egeïsche zee, op de route van migratiewegen van zowel vogels als vluchtelingen. Avlaki, even naast Pètra, is gekozen om zijn rijke visgronden, de nabijheid van broedplaatsen voor zeehonden en het Ayos Jorgos eiland, wat een paradijs voor zeemeeuwen is. 

Een van de organisaties die zich aansloot bij het Avlaki Hope Project, was Healing Lesvos, een non-profit organisatie die een nieuw Lesvos wil creëeren door creatievelingen, zakenlui en jonge mensen samen te brengen om tot nieuwe initiatieven te komen. De organisatie kent zes hoofdthema’s: alternatief toerisme, nieuwe vormen van energie, digitale nomaden, leegstaande gebouwen een nieuwe bestemming geven, een academisch programma in samenwerking met de Egeïsche universiteit en de zee schoonmaken.

Ook de Egeïsche universiteit in Mytilini heeft zich bij het Hope Project aangesloten. Haar afdeling zeewetenschap organiseerde nog recentelijk een seminar over de impact en het management van onderwatergeluiden. Weinig mensen realiseren zich dat bijvoorbeeld de motoren van ronkende schepen en het luide gehamer van de boorindustrie een bedreiging voor de onderwaterwereld vormen.** 

Het seminar werd gesponsord door onder andere het LIFE MareNatura project, dat zich bekommert om het voortbestaan van bedreigde dieren die rondom het gebied en in zee leven, zoals de mediterrane monniksrob, de soepschildpad, kogel- en bruinvissen, Tursiops dolfijnen, yelkouanpijlstormvogels en Audouins meeuwen.   

We zijn goed bezig met het schoonmaken van de natuur op het land, zoals op Lesvos, waar niet alleen organisaties een schone wereld nastreven maar ook schoolkinderen op pad gaan om vóór de zomer stranden en wegen te ontdoen van alle plastic troep. Na een beetje internetten blijken er ook heel veel andere organisaties te zijn die voor een gezondere zee opkomen, alleen zijn die niet zo bekend. Zoals bijvoorbeeld talrijke groepen die over de hele wereld afgedankte visnetten uit de oceanen vissen.

Healing Lesvos bleef niet achter en organiseerde het project Removing Ghost Nets dat net van start is gegaan en tot het eind van het jaar zal lopen. Vissers en andere lokale bewoners zullen de zee ingaan om plastic en visnetten te vangen. Ik heb echter geen idee wat ze met al dat afval gaan doen.

In zee achtergelaten visnetten vormen een bescheiden bron van materiaal (en inkomsten) voor tal van alternatieve bedrijfjes, die er armbanden van knutselen of ze tot een nieuwe grondstof verwerken. Nu worden visnetten ook ingezet in de oorlog in de Oekraïne: als afweersysteem tegen drones. Het zou mooi zijn wanneer één klein aspect van deze trieste oorlog nog ergens goed voor is en de zeeën en oceanen in rap tempo van visnetten worden verlost om Oekraïne onder een uitgestrekt visnettenpantser te verstoppen. 

* De indrukwekkende Netflix documentaire Mission Blue geeft een mooi overzicht van het leven van Sylvia Earle. Ook is een van de karakters van de roman Vrij spel van Richard Powers op haar gebaseerd.

** Geluidsoverlast onderwater is een van de thema’s in de roman Het geheugen van de zee van Petra Rautiainen, over walvissen en de boorindustrie.