Na een forse periode onstuimig weer schijnt opeens de zon weer: heldere vergezichten, waarin heuvel- en bergruggen haarfijn afsteken tegen een kobaltblauwe lucht. Dit zijn de prachtige winterdagen waarop dauw de bomen in een glinsterend kleed hult en tussen de dennenbomen een zoete kerstboomgeur hangt.
Op Lesvos zijn uitgestrekte dennenbossen en je zou denken dat die dennen in de vele Griekse huishoudens belanden als kerstboom. Ik moet eerlijk zijn: de Lesvoriaanse dennen zijn geen echte sparren, die met hun dichtbegroeide takkenstelsels ideaal zijn als kerstboom; en sparren zijn schaars op het eiland. Bovendien is de kerstboomtraditie niet zo sterk in Griekenland en lijkt zelfs terrein te verliezen aan een andere traditionele kerstversiering: de kerstboot (karavaki).
De kerstboom werd in Griekenland geïntroduceerd door de uit Beieren afkomstige, Griekse koning Otto, die in 1833 voor de eerste keer zijn paleis ermee versierde. De Grieken zijn nooit echt koningsgezind geweest (de laatste koning, Konstantijn II, moest in 1973 zijn scepter neerleggen) en misschien dat daarom de kerstboom niet heel veel wordt bezongen in Griekenland. Een van de weinige liedjes die ik kon vinden over de met kerst zo geprezen dennenboom, is een stevige doch vermakelijke hardrockversie van O, dennenboom, uitgevoerd door Plokami tou Karcharia: O peuko.
De kerstboot heeft een veel langere geschiedenis in Griekenland. Er wordt wel gezegd dat het de boot is waarmee Dionysos aankomt in december, de maand waarin deze god van feestjes en drank wordt geëerd. Ook Sint Nikolaas heeft zijn naamdag in december, waarop hij in het zonnetje wordt gezet. Deze oorspronkelijk uit Antalya (Turkije) komende bisschop is nu de beschermheilige van alle zeelieden, dus is de boot van Sinterklaas ook in Griekenland een gewaardeerd symbool. Het kan ook zijn dat de traditie is ontstaan uit het gebruik dat wanneer zeelieden thuiskwamen met kerst, kinderen en vrouwen een scheepje voor hen versierden.
Feit is dat al sinds honderden jaren kinderen op kerstavond door de Griekse dorpen trekken om kerstliedjes, kálanda, te zingen voor de rijkere huishoudens, waarna ze de toehoorders een zalige kerst of gelukkig nieuwjaar wensen en ze als dank snoepgoed en – tegenwoordig – geld krijgen. Het is traditie om – naast instrumenten zoals een triangel en een trommel – een scheepje mee te nemen: sommigen zeggen dat daar vroeger een kaarsje in stond om de weg te verlichten, anderen zeggen dat daar het snoepgoed in kan worden bewaard.
Er wordt ook beweerd dat deze Griekse kerstliedjes al in de Homerische tijd werden gezongen (ze heetten toen Eiresioni) om te vieren dat Dionysos met zijn boot aankwam. Tegenwoordig kunnen de kálanda betrekking hebben op het kerstfeest, nieuwjaar en Epifanie (6 januari). Hier is een kálanda uit Mytilini, niet door kinderen, maar door een koor van volwassenen gezongen, met fraaie instrumentale begeleiding: Κάλαντα Μυτιλήνης – Καππαδοκίας. De volgende zanger had misschien wel haast om zijn glaasje ouzo te ontvangen, waardoor een prachtig resultaat ontstaat (inclusief een mooie foto van kinderen die kálanda zingen): Κάλαντα Χριστουγέννων από τη Λέσβο. Ze hoeven niet altijd zo snel gezongen te worden: de heren uit Kalloni doen het wat rustiger aan in Καλαντα πρωτοχρονιας ‘Καλλονησ Λεσβου’.
Tijdens de vorige eeuw deden ook buitenlandse kerstliederen hun intrede in Griekenland. Zowel Helena Paparizo als Anna Vissi zingen het oorspronkelijk uit Oostenrijk stammende religieuze Stille nacht, heilige nacht in respectievelijk Agia Nixta en Agia Nuxta. De sinds de jaren 50 populaire Amerikaanse kerstliedjes die voornamelijk over de kerstsfeer gaan, worden in Griekenland veelal door kinderen vertolkt, vooral wanneer het over een sneeuwpop gaat: Frosty the snowman. Rudolf, het rendier met de rode neus wordt al wat serieuzer genomen: Ρουντολφ το ελαφακι wordt bezongen door zowel Kaiti Garbi als Thanos Kalliris (persoonlijk vind ik dat Rudolfs liedje in het Zweeds beter klinkt: Rudolf med den røde tud). Kaiti Garbi heeft zelfs een CD uitgebracht met vertaalde kerstliedjes (Χριστούγεννα με την Καίτη) waarop ze o.a. Ο χειμώνας ο βαρύς (Winter Wonderland) en Χριστός Γεννάται (Sleigh ride) zingt. Thanos Kalliris heeft eigen kerstliederen, zoals Ta Xristougenna Me Sena…, maar zingt ook de Amerikaanse klassieker O Ai Basilis Pali Tha ‘rthei (Santa Claus is coming to town).
Misschien is het moeilijk om het je voor te stellen, wanneer je alleen de Griekse, zonnige eilanden kent waar je tot diep in de winter buiten van de zon kunt genieten, maar ook Grieken (en ik) dromen van een White Christmas (Χριστούγεννα λευκά), zoals Dakis en Jorgos Stafanakis.
Het zijn trouwens niet alleen kerstcovers die hedendaagse muzikanten ten gehore brengen. Veel artiesten hebben eigen kerstnummers. Stergios Kottas bijvoorbeeld gebruikt zijn aantrekkelijke, doorrookte stem voor een heuse Griekse kerstsmartlap: Αυτα τα χριστουγεννα. Fifos Delivorias zingt zijn kerstlied zoals al zijn Griekse chansons: mocht je de tekst niet verstaan, dan heb je niet eens in de gaten dat Χριστούγεννα een kerstliedje is.
Overigens, ook in Griekenland heb je van die aanstekelijke, ‘foute’ kerstliedjes, zoals dat van Effi Sarri met Xristoygenna protoxronia: niet alleen het nummer zelf maar ook de bijbehorende video is grootse kerst-trash. Tenslotte nog een heus, swingend hiphopnummer van Griekse bodem: Imiskoubia met Τα Χριστούγεννα σημαίνουν…
Ik ben gek op kerstmuziek, waarschijnlijk aangestoken door mijn broer Oscar (DJOscar) die een fervente kerstmuziekverzamelaar is. Elk jaar krijg ik van hem een kerst-cd, waarop mooie, gekke of zeer vermakelijke covers en nieuwe liedjes staan. Kerstliedjes luisteren is niet alleen sentimenteel, maar kan ook bijzonder vermakelijk zijn. Ben je al die overbekende nummers zat, doe er dan wat mee! Hier zijn wat Griekse versies met de nodige portie humor: een radio-uitvoering van de kersthit All I want for Christmas is you.
Maar ook Last Christmas van Wham was kennelijk populair in Griekenland. De eerste parodie daarop is een heuse Griekse kerstherdersblues en gaat over een herder wiens schapen zijn weggenomen door de regering, omdat hij geen belasting kon betalen: Pindo’s nightingale. Ook HipHopcrecy maakte een vrolijke, slissende boel van Wham’s kersthit: LaST ChriStMaS, een modern sprookje met onderhoudend filmpje.
Veel luisterplezier!