Over moderne kunst op Lesvos en Athene.

Je kunt de Grieken niet zo snel voor cultuurbarbaren uitmaken, wanneer je naar hun verleden kijkt. De oud-Griekse cultuur stond bol van monumentale gebouwen en grote filosofen. De democratie is er uitgevonden en vele Griekse wijsgeren worden nog iedere dag aangehaald. Op vele plekken op de wereld staan oud-Griekse tempels. Bijna elk oudheidkundig museum ter wereld heeft wel een voorwerp in de vorm van een beeldje of een Griekse vaas uit de oude wereld.

Lesvos heeft een karige erfenis uit het verleden. Geen grootse tempels of paleizen. De Gouden Eeuw van Lesvos was enige eeuwen voor Chr. Toen was het een machtige staat te land en ter zee. Het stichtte steden aan de overkant waar nu Turkije ligt, wat toen de Mytileense kust heette, en bracht qua cultuur onder anderen de beroemde dichteres Sappho, de zanger en dichter Arion en de dichter Alkeos voort. De eeuwen erna viel het eiland steeds maar weer in verschillende handen: Romeinen, Italianen (Venetianen en Cataluziërs), Catalaanse piraten, Franken, Byzantijnen en tenslotte in 1462 Ottomanen.

Alleen de Romeinen hebben een groots bouwwerk nagelaten: het torenhoge aquaduct bij Moria. De Turken zorgden voor waterfonteintjes, voor de nu beroemde wandelpaden (monopati’s) en de olijfboomgaarden. Grootse gebouwen hebben ze er nooit neergezet. Tenslotte was Lesvos bezet gebied.

Ook de moderne tijd heeft het eiland geen grootse Griekse gebouwen opgeleverd. Bij het bouwen van huizen in sommige regio’s wordt opgelet dat ze een beetje in stijl blijven met de rest van de omgeving, zoals in Molyvos. Voor echt moderne architectuur moet je in het zuiden van het eiland zijn. Bij Plomari zie je modern ontworpen huizen verrijzen op de meest vreemde plekken, zoals hoog op een topje van een berg. Het gehucht Agia Varvara, naast Plomari, lijkt een beetje op een villawijk omgeven door olijfbomen, vol luchtige huizen met on-Grieks veel glas, hoeken en erkers.

Over het eiland verspreid vind je allerlei museumpjes zoals de lokale musea van Vatoussa en Napi. In Mytilini heb je het oudheidkundige museum en een modern museum met prenten van beroemde kunstenaars zoals Picasso, Chagall, Corbusier en Miro. Ook worden in de hoofdstad regelmatig tentoonstellingen gehouden, net zoals er elke zomer eentje in Molyvos plaatsvindt.

Voor de echt moderne kunst moet je naar Athene. Daar was afgelopen week de Art Athina tentoonstelling, georganiseerd door het Griekse Ministerie voor Cultuur, waaraan zo’n 70 kunstenaars meededen. De tentoonstelling was echter van korte duur. Vorige week deed de politie na een ’tip’ een inval en nam de video-installatie van Griekse kunstenares Stefani in beslag. De eigenaar van de galerie waar de tentoonstelling was, werd gearresteerd en de tent werd gesloten.

De installatie van Stefani bestond eruit dat je door een gaatje kon kijken naar zwart-witbeelden van oude pornofilms uit de jaren 60-70. Een van de muziekstukken die je hoorde was het Griekse volkslied, en dat was waarschijnlijk te veel voor een van de bezoekers. Die stapte naar de politie met een klacht en zo was er weer een fikse rel in de Griekse kunstwereld.

Een ander cultureel incident vond eind mei plaats in dezelfde stad. Tijdens een tentoonstelling ter nagedachtenis aan de dood van Maria Callas, 30 jaar geleden, werd er een jurk van haar gestolen. De zijden jurk werd enkele dagen later per post weer terugbezorgd…

Hoewel Molyvos ooit bekend was om zijn inwonende kunstenaars, is moderne kunst hier ver te zoeken. De winkels verkopen allemaal dezelfde prullen, dezelfde boeken en kaarten. In Pètra vind je een uitzondering: een klein winkeltje van de Canadese kunstenaar Paul, die naast zijn schilderkunst vrolijk gegipste visjes en andere kunstige parafernalia verkoopt. Daarvoor hoeft geen censuurcommissie te worden wakker gemaakt.

Athene blijft echter onbetwist de Griekse culturele hoofdstad mét kennelijk een censuurcommissie. De geboorteplaats van zoveel beroemde filosofen zoals Sokrates en Perikles, de stad die bekend staat als de wieg van de westerse beschaving, juist die stad moet zich schamen dat ze kunstenaars niet vrij laten in hun kunstuitingen. Want het is niet de eerste keer dat men het werk van kunstenaars laat weghalen. Ook tijdens een openingstentoonstelling voor de Olympische Spelen werd een doek, door de Orthodoxe kerk als onethisch beschouwd, verwijderd. Of er werd een stripboek over het leven van Jezus als heiligschennend gezien en verboden. En zou het maar bij zo’n verwijdering of verbod blijven, nee, ook de kunstenaars en in het laatste geval de galeriehouder werden aangeklaagd en gedreigd met gevangenschap of fikse boetes. Lesvos was ooit een eiland van zeebarbaren (rovers), in Athene vind je tegenwoordig cultuurbarbaren.