“Groeten uit Griekenland”
Je hebt wel eens van die nachten dat je niet kunt slapen. Gisteravond was er zo een. Ik lag in bed, hoorde de krekels tekeer gaan in de stille, warme nacht en bedacht dat ik toch wel wilde weten of ik de volgende morgen in Europa zou wakker worden, of in een nieuwe natie.
Ik installeerde me onder de immense sterrenhemel en staarde naar de overkant, waar slingers van twinkelende lichtjes aangaven waar Turkije ligt. Alleen nooit slapende insecten en het gekwebbel van de golven op het strand waren te horen. Een prachtige nacht, die echter veel verborg. Ik haalde mijn iPad tevoorschijn en sloeg de voorpagina van een krant open: Griekenland heeft het juk van Europa aanvaard. Ik was teleurgesteld. Ik had gehoopt dat er een nieuw land zou opstaan uit de puinhoop die Europa heeft gecreëerd.
Ik keek naar de sterren, volgens wetenschappers miljoenen jaren oud, en vroeg me af hoe die de aarde zien. Zouden ze bijhouden wat er zoal op een eiland zoals Lesvos gebeurt? Of halen ze hun zinderende schouders op en berusten erin dat het Griekse volk al zoveel heeft overleefd, dat het deze crisis ook wel weer te boven komt.
Er schoot een ster door de hemel en verrast – augustus is immers de maand van de vallende sterren – vergat ik prompt een wens te doen. Ik staarde over de zwarte zee en hoorde een motor over het water ronken. Waren het vluchtelingen op zoek naar Europa? Het geluid zwol aan en ik wist dat het de kustwacht was, die nu dag en nacht patrouilleert, omdat de rubberen bootjes tegenwoordig op alle uren van de dag het ruime sop kiezen.
Ik keek naar de als sterren blinkende lichtjes in Turkije en vroeg me af hoeveel mensen er daar op dat moment klaarstonden bij de bootjes om de overtocht te wagen. De zee zag eruit als zwart, glad ijs en zou niet veel problemen opleveren, mits hun smokkelaars genoeg benzine in de motor hadden gedaan. Misschien zouden er al bootjes op de onverlichte zee varen, met de Turkse sterren in de rug en de enkele lichtjes van de noordkust van Lesvos als baken waar ze Europa kunnen vinden. Ik vroeg me af of ze ook de vallende ster hadden gezien en of ze wel op tijd waren om een wens te doen.
Het geluid van de motor stierf weg en het getsjirp van insecten nam de stille nacht weer over. Ik dacht aan het verre Athene, onder dezelfde sterrenhemel, en vroeg me af of de relschoppers al naar huis waren. Ik dacht aan Groeten uit Griekenland, het boek van de Belgische Bruno Tersago, waarin hij de crisis helder uitlegt, gelardeerd met schrijnende verhalen over voornamelijk het harde leven in de Griekse steden.
Vroeger was Bruno een bijzonder onderhoudende blogger die vanuit de havenstad Piraeus met veel humor over de Griekse maatschappij schreef, de meest uiteenlopende onderwerpen op de hak nemend. Er sloop echter steeds meer politiek in zijn blogs en toen de crisis een feit was, werd zijn schrijven steeds alarmerender. Misstand na misstand stelde hij aan de kaak. Het lachen verging Bruno en zijn humor verdronk in al die ellende, maar hij werd wel een expert in de Griekse hedendaagse tragedie.
Ik hoop dat Bruno voor zijn volgende boek op zoek gaat naar de nieuwe maatschappij, die het gevolg is van deze crisis. Hoe de jongeren zich afkeren van de staat en alternatief geld zullen introduceren, guerrilla tuinieren op grotere schaal zullen gaan toepassen en nog meer ruilmarkten zullen opzetten. Het begin is al enkele jaren geleden gemaakt, zoals in Volos waar de TEM voor een grote groep mensen nu een betaalmiddel is geworden. De interesse in de Bitcoin is ook toegenomen in Griekenland, maar er zijn slechts enkele plekken in het land waar je deze internetmunt kunt gebruiken. Ik zie me hier al naar de bakker gaan en zwaaien met mijn pas om in Bitcoins te betalen!
Hier op Lesvos zie je sowieso op het eerste gezicht niet zo veel van de crisis. Bovendien is er altijd de hoop dat het een goed zomerseizoen gaat worden, zodat de euro enigszins kan blijven rouleren op het eiland. Hoewel goed begonnen, is dit seizoen opeens ingezakt als een plumpudding. De Grieken hadden alle reden om bang te zijn, maar het zijn juist de toeristen die als angsthazen reizen annuleerden of helemaal niet boekten, omdat ze luisterden naar journalisten die zomaar wat schreven.
Ik kan u vertellen dat er nog steeds geld uit de pinautomaten stroomt, een beetje meer voor de toeristen dan voor de Grieken zelf; ik kan u verzekeren dat de schappen van de supermarkten vol zijn, zeker nu de Grieken zelf geen geld hebben om veel boodschappen te doen. En wie beweert dat het eiland onveilig is geworden dankzij de stromen vluchtelingen, moet worden aangeklaagd wegens stemmingmakerij: wat een klinkklare onzin!
Ik kijk boven me naar de Melkweg en de witte gloed doet me opeens aan paus Franciscus denken, die afgelopen week weer hard van leer is getrokken tegen de wereldleiders die in de ban zijn van ‘de poep van de duivel’. Als de paus zegt wat al zoveel mensen schrijven en alleen de politici dat blijven negeren, dan weet ik dat ik niet de enige ben die walgt van Europa. Deze zogenaamde unie heeft zijn ware gezicht laten zien en ik ben verdrietig dat Griekenland geen andere uitweg zag dan in de klauwen van dit monster te blijven. Aldous Huxley waarschuwde al in 1932 voor dit fenomeen in De heerlijke nieuwe wereld, dat nu Europa kan worden genoemd. Een literaire nachtmerrie is uitgekomen.
Ik kijk omhoog naar dat vreselijk oude sterrenrijk. Hoe doen ze dat om zo lang en onbewogen boven de wereld te hangen? Dan zie ik weer een ster vallen en ditmaal ben ik snel genoeg om een wens te doen. Maar die ga ik niet vertellen, anders komt-ie niet uit. Ik hoop dat de vluchtelingen nog heel veel van deze geluksbrengers in de hemel zullen waarnemen, zodat ze hoop kunnen koesteren voor een nieuwe toekomst en dat de Grieken, in of uit Europa, snel nieuwe wegen zullen inslaan die hen weer doen geloven in een toekomst. Want het is tijd dat ‘de poep van de duivel’ en de troep van Europa wordt opgeruimd.