Over vuurspringen (Klidonas) en orakels.

Je zou het bijna niet geloven, maar over 6 maanden is het alweer kerstmis. Terwijl de zomer in Griekenland maar net is aangetreden, laaiden de vuren alweer hoog op om het midden van de zomer (Midsummer) te vieren, een datum die samenvalt met de naamdag van Johannes de Doper. De vreugde om de hoogste stand van de zon aan het hemelgewelf is zó groot, dat de naamdag van deze in het water dopende held gepaard gaat met sint-jansvuren, ontstoken in meerdere landen op 23 of 24 juni.

Ook in Griekenland wordt deze vreugde in verschillende dorpen gevierd, uiteraard met een eigen invulling: het feest van Klidonas. Vroeger was deze nacht vooral spannend voor de ongetrouwde jongedames, die hoopten dat de sterren de naam zouden prijsgeven van hun toekomstige echtgenoot. Een meisje moest naar de put lopen en een urn met water vullen: het stille water  werd het genoemd, want ze moest tijdens de tocht naar huis haar lippen stijf op elkaar houden. Thuisgekomen hadden andere maagden zich verzameld en deden een klein, dierbaar object in de urn, die – afgedekt met een rode doek – in de nacht van 23 op 24 juni ergens zo dicht mogelijk bij de sterrenhemel het ochtendgloren afwachtte. Die nacht, bijgelicht door overal ontstoken vuurtjes, zouden de meisjes van hun aanstaande bruidegom dromen. Op 24 juni kwam een dichter of andere redenaar, die één voor één de objecten uit de urn viste en daar iets bij vertelde, waaruit meer over de huwelijkskandidaat kon worden opgemaakt.

Nu geloof ik niet dat afgelopen week de daken vol stonden met potten die naar de sterren lonkten. Ik vrees dat van deze traditie alleen de meest sensationele kant is overgebleven: het springen over vuur. Driemaal moet je je leven wagen en hoppa, over een kleine vlammenzee heen, en dan zal het geluk je toelachen.

Men hopt over vuren, slaat een kruis in het voorbijgaan van een kerkje (en dat zijn er héél veel hier op het eiland) en men koestert zijn amuletten tegen het boze oog, maar in de toekomst is men niet meer geïnteresseerd. Nu de Olympische goden hun geloofwaardigheid hebben verloren, hebben de Grieken een immense lijst van heiligen die met hart en ziel vereerd worden, ook al is het meestal alleen op hun naamdag. In welk van de honderden kerkjes je ook komt hier op het eiland – in grotten verborgen, uitkijkend vanaf bergtoppen of verstopt in het woud – er is altijd wel iemand die het met liefde en toewijding regelmatig verzorgt.

In de oudheid waren het echter de orakels die de Griekse samenleving op de been hielden. In die tijd waren de priesteressen die de orakels ‘vertaalden’ van uiterst belang. Geen oorlog of veldslag werd begonnen en geen belangrijke beslissing werd genomen, zonder dat een orakel daar zijn mening over had geuit. Nou ja, mening… net zoals de woorden die werden voorgelezen bij de objecten van de ongetrouwde meisjes, was het meer een raadsel – soms in dichtvorm – dat je kreeg en dat je op allerlei wijzen kon interpreteren.

Vooral de god Apollo gaf mensen via orakels een duwtje de toekomst in. De belangrijkste orerende tempel stond in Delphi, wat ook wel de navel van de wereld werd genoemd. Maar Delphi was alleen voor mensen met aanzien en geld. De gewone mens moest het doen met de kleinere orakelplekken of met waarzeggers, die de toekomst zo uit de lucht plukten door het interpreteren van vluchten van vogels of het ritselen van de bladeren in de bomen.

Er wordt gezegd dat op de Lepetimnos ooit ook een orakel was, waar de priesters de kraaien observeerden om te weten welke kronkels iemands levenspad zou nemen. Het bekendste Lesvoriaanse orakel was echter dat van Orpheus, de muzikant die gek werd nadat hij zijn zo geliefde vrouw had verloren, en vervolgens een aantal bekoorlijke nymfen het hoofd op hol deed slaan, totdat die zijn hoofd eraf sloegen omdat hij niet ophield met jammeren. Het zingende hoofd spoelde aan op Lesvos, ergens bij Oud-Andissa, waarna bewoners het naar een grot brachten, waar het door bleef orakelen. Mensen stroomden van verre toe om zijn mening over hun leven te horen. Apollo echter – die zag hoe populair het orakel van Orpheus werd – bracht hem tenslotte definitief tot zwijgen. Maar ik weet zeker dat, lopend over de stranden bij Oud-Andissa, de wind de woorden van Orpheus tot in alle eeuwigheid blijft zingen.

Ik zou graag nu naar die grot van Orpheus willen klimmen, en zien of Orpheus stiekem niet toch nog wat uitspraken over het leven doet. Nu het eiland (en de rest van Griekenland) is getroffen door een hittegolf, ben je aangewezen op de berichten – die gestoeld op uitspraken van wetenschappers – het weer voor de komende dagen voorspellen. Deze moderne weersorakelen spreken klare taal, maar ook zij hebben het niet altijd bij het rechte eind. Als een orakel het fout had, werd de schuld op de interpretatie geschoven en nooit bij de goden gelegd. Misschien dat die moderne weerpriesters het ook maar eens over een andere boeg moeten gooien, want ook hun voorspellingen zijn niet waterdicht.

De komende tijd
zullen de dagen gebukt gaan
onder de hitte van hemelse vuren
en zullen de straten in de steden
voetzolen doen branden
en zal de zee de dorst lessen
van alle vlammende harten
totdat men tot inkeer is gekomen
en de goden weer zal omarmen